انقلاب صنعتی

انقلاب صنعتی(The Industrial Revolution)

 محتوای این مقاله شامل:    

(چکیده – واژگان کلیدی – مقدمه – معنی ومفهوم انقلاب صنعتی – عوامل بوجود آمدن انقلاب صنعتی – انقلاب صنعتی در انگلستان و آمریکا – پیامدهای انقلاب صنعتی – نتیجه گیری – منابع)

 

چکیده

سیصد سال قبل در طول کم وبیش نیم قرن انفجاری رخ داد که امواج آن سراسر کره زمین را به لرزه درآورد وجوامع را در هم ریخت وتمدن نوینی را خلق کرد.این انفجار انقلاب صنعتی بود. انقلاب صنعتی دوره‌ای از اواخر قرن هجدهم تا قرن نوزدهم میلادی بود که در آن تغییرات بزرگی در کشاورزی، تولید و صنعت و حمل ‌و‌نقل ایجاد شد و تکنولوژی‌های تازه‌ای در عرصه‌های مختلف ظهور کرد.این تحولات بزرگ در عرصه صنعت و تکنولوژی تاثیرات عظیمی ‌روی شرایط اقتصادی و اجتماعی جهان و حتی فرهنگ بر جای گذاشت و باعث شد تا دوره‌ای تازه از زندگی بشر بر روی زمین رقم بخورد. این تحول بزرگ از کشور انگلیس آغاز شد و به تدریج به سراسر اروپا گسترش پیدا کرد و به دنبال آن کشورهای آمریکای شمالی و سپس تمامی‌دنیا تحت تاثیر آن قرار گرفتند. از اواخر قرن هجدهم به تدریج، ماشین‌آلات صنعتی جایگزین نیروی کار انسانی یا حیوانات شدند و بخش صنایع ارتقا یافت. اولین ماشین‌آلات صنعتی، ماشین‌آلاتی بود که برای صنعت نساجی استفاده می‌شد و زمینه‌ساز توسعه این صنعت شد. به دنبال انقلاب صنعتی، سرمایه‌گذاری‎های زیادی در ساخت کانال‌ها و جاده‌ها و راه‌آهن صورت گرفت و حجم تجارت در دنیا در عرض کمتر از 50 سال سه برابر شد و این تازه آغاز راهی بود که کشورهای دنیا را همچون یک زنجیر به هم متصل کرد. با وجود اینکه عرضه ماشین‌آلات صنعت نساجی و به دنبال آن ماشین‌آلات صنعت فولاد‌سازی اولین مرحله انقلاب صنعتی در دنیا را رقم زد ولی گام اصلی در جهت صنعتی شدن دنیا پنجاه سال بعد از انقلاب اول برداشته شد و این زمانی بود که در تاریخ به نام «انقلاب صنعتی دوم» نامیده می‌شود. معرفی نیروی بخار و به دنبال آن ساخت ماشین‌های بخار نقطه عطفی در تاریخ زندگی بشر محسوب می‌شود. انقلاب دوم صنعتی که ساخت نیروگاه‌های بزرگ برق و آب و تکنولوژی‌های مختلف صنعتی را به همراه داشت با توسعه صنعت شیشه‌ سازی و صنعت چاپ و ماشین‌آلات صنعتی و مواد شیمیایی مورد استفاده در تولید و حتی کشاورزی و صنایع معدنی ادامه پیدا کرد.

 واژگان کلیدی

انقلاب صنعتی – صنعت – حمل ونقل – روابط اجتماعی – اختراغ ماشین – تکنولوژی–  کارگر– کارفرما – مزد – کارخانه جات

مقدمه

خوشحال ام که برایم فرصتی مهیا شد که برای شناخت یکی از مراحل بزرگی که بشر برای عمران و فراهم سازی آسایش به انجام رسانیده است، مطالعه و تحقیق کوچک و مفیدی داشته باشم. اما از آنجائیکه انقلاب صنعتی یکی از مباحث گسترده و قابل تامل در حیات توسعه جوامع بشری بشمار میرود، تقاضامند غور، تامل، بررسی، مطالعه کافی و واقعی است. زیرا درک و فهم آن مستلزم تحقیق و تحلیل ابعاد مختلف را میطلبد اما بنده کوشش کردم تا در این مقاله یک تصویر نسبتن کلی را از انقلاب صنعتی ارائه نمایم.

در نیمه نخست سده ی هجدهم ابتکار و نو آوری در زمینه های مختلف تکنولوژی زیادتر بود اما زمان لازم بود تا این اختراعات به ثمر بنشیند. بعضی از نخستین اختراع ها ناکام ماند، زیرا درباره آنها به درستی فکر نشده بود. اما ناکامی تعدادی بیشتر از نوآوری ها بدان دلیل بود که مواد مناسب برای تحقق بخشیدن آنها در دسترس نبود، مهارت لازم وجود نداشت، کارگران خود را با آن دمساز نمی کردند یا اجتماع در برابر دگرگونی مقاومت به خرج می داد. صنعت ناچار بود در انتظار بماند تا سرمایه به مقدار کافی فراهم شود چون این امر از پیش شرط های ضروری ایجاد جامعه های صنعتی است. صنعت ناچار بود در انتظار بماند تا تفکر ترقی و پیشرفت از حالت بسته در ذهن  عده ای محدود به حالت باز در ذهن عده ای زیادی از مردم فراگیر شود. در سالهای 1700ـ 1760 در بریتانیا، انقلابی چه در زمینه شیوه تولید و ساختار صنعت و چه در حوزه ی زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم به وقوع پیوست. انقلاب صنعتی را نباید به عنوان دوره ای از زمان در نظر گرفت. این انقلاب جنبشی است که خواه در انگلستان پس از سال 1760 روی داده باشد یا در ایالات متحده امریکا و آلمان پس از سال 1870 یا در کانادا، ژاپن و روسیه یا در زمان ما، در هر حال دارای آثار و ویژگی های همانند است. در همه جا، با رشد جمعیت با به کارگیری علوم در صنعت و با استفاده شدید و گسترده از سرمایه همراه نبوده است و تبدیل جماعت  روستایی به شهری و پیدایش طبقه های اجتماعی جدید را به همراه داشته است و در مقاله موجود از جوانب مختلف به این قضیه پرداخته شده است.

 معنی ومفهوم انقلاب صنعتی

1-   انقلاب: واژه انقلاب «Revolution» در آغاز از جمله اصطلاحات علم اختر شناسی بوده که به معنی چرخش دورانی افلاک وبازگشت سیارگان به جای اول به کار میرفته است. امروزه این اصطلاح که بیانگر دگرگونی شدید وناگهانی است در مورد مسایل گوناگون مانند انقلاب صنعتی، انقلاب اجتماعی، انقلاب سیاسی، انقلاب فکری بکار میرود.

2-  انقلاب صنعتی: انقلاب صنعتی«The Industrial Revolution»عبارت است: از دگرگونی‌های بزرگ در صنعت، کشاورزی، تولید و حمل و نقل که در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم آغاز شد، این تحولات در جریان صنعتی شدن بود.

صنعتی شدن به معنی استفاده از نیروی ماشین به جای نیروی انسان است، که در آن روزگار بطور سر سام آوری بروز کرد وماشین آلات وتکنولوژی ماشینی شدن جای کارگران را گرفت. انقلاب صنعتی ابتدا از انگلستان شروع شد، زیرا انگلستان پس از چندین قرن تحول سیاسی داخلی، توسعه‌ استعمار تجاری، گسترش ناوگان دریایی، رشد طبقه‌ متوسط و بهبود امور قانونی و اداری کشور، از نظر زمین، کارگر، سرمایه، مدیریت و حکومت وضعیتی مطلوب و هماهنگ داشت که زمینه‌ پیشرفت صنعتی در این کشور را فراهم می‌کرد. انقلاب صنعتی در انگلستان در سه زمینه بافندگی، ذغال سنگ و ذوب آهن بیشتر پیشرفت نمود. انقلاب صنعتی تکنولوژی را به جهتی کاملن نوین سوق داد. ماشین های برقی ومکانیکی عظیم همه وهمه محیط اطراف را به هیاهو کشانید. باآغاز انقلاب صنعتی خانواده ها فشار تحول را احساس کردند. وبا انتقال تولید اقتصادی از مزرعه به کارخانه افراد خانواده دیگر به صورت یک واحد با یکدیگر کار نکردند .گاهی سخن از دو انقلاب صنعتی خصوصن درانگلستان برده می‌شود که یکی در قرن هجدهم و دیگری در قرن نوزدهم است. اماقبل از پایان قرن  19 تاریخ نگاران اقتصادی رفته رفته به اصطلاح انقلاب صنعتی خو میگرفتند ومنظور شان به واقع مجموع نوآوری های فنی واقتصادی بود. که طی دوره 1760 تا 1830 درانگلستان پدید آمد. نخستین مرحله در انگلستان در قرن 18 آغاز شد واختراع نخستین ماشین بخار نیز احتمالا مهمترین نوآوری این دوران بوده است. دومین مرحله ازاواسط قرن 19 آغاز میگردد ودراصل ارتباط می یابد به رشد سریع راه آهن تولید فولاد وجانشینی کشتیهای بادبانی به وسیله ی کشتیهای بخاری. در حوالی چرخش قرن 19 به 20 انقلاب صنعتی  به مرحله (سومین) پا گذاشت که با رشد صنایع اتومبیل ، برق و تلفن مشخص می گردد جنگ جهانی دوم سرآغاز مرحله چهارم بود. که وجه تمایزآن توسعه چشمگیری است که درصنایع هواپیمایی .الکترونیک  وغیره مشاهده می شود.

عوامل بوجود آمدن انقلاب صنعتی

چرا انقلاب صنعتی بوجودآمد!؟ بطور عموم هر انقلاب کامل دارای چهار عامل است.

1-   نارضایتی از وضع موجوده    

2-   ظهور وگسترش ایدئولوژی های جدید و جایگزین

3-   گسترش روحیه انقلابی

4-   رهبری نهاد های مردمی

 در آن زمان نیز چهار عامل فوق بصورتها مختلفی عرض اندام نموده بود که دست به دست هم داده وپایه گذار انقلاب صنعتی گردید، خصوصن زمانیکه انقلاب صنعتی درانگلستان در حال شکل گرفتن بود تاثیر گذاری عوامل فوق باعث گسترش این انقلاب در دیگر ممالک شد و باعث شد از انگلستان شروع شود وبعدن به کشور های دیگر برسد.استثنای بارزی که در انگلستان وجود داشت نسبت به دیگر کشورها این بود که افزايش جمعيت موجب رشد صنعت شد. کارل مارکس در تحلیل چگونگی رخ دادن انقلاب صنعتی و ورود جهان به عصر صنعت سیر زیر را پیش رو می نهد. مارکس می گوید تغییرات اقتصادی در جوامع فئودالی که با ایجاد شهرهای کوچک و بزرگ و رونق تجارت و صنعت همراه بود، سبب تغییر در نیروهای تولید جوامع فئودالی، که پیش از آن به صورت ارباب دهقان بود به سرمایه دار (کارخانه دار)، کارگر شد و با پیدایش این نظام اقتصادی جدید و رشد طبقه سرمایه دار، تضاد طبقاتی سرمایه دار، زمین دار شکل گرفت که با برتری سرمایه داری روبرو شد. (مانند انقلاب 1789 فرانسه).

انقلاب صنعتی در کشور ها

1-   انگلستان: انقلاب صنعتی که عبارت بود از: استفاده از نیروی ماشین به جای نیروی انسان. ابتدا در قرن هیجدهم از انگلستان شروع شد و به تدریج در دیگر کشورهای اروپایی گسترش یافت.

تامس ساوتکلیف اشتن نویسنده کتاب انقلاب صنعتی مهم ترین عامل انقلاب صنعتی در انگلستان را داد و ستد با خارجیان و افق دید افراد نسبت به جهان میداند. از آنجا که انگلستان جزیره‌ ای نه چندان بزرگ واقع در غرب اروپاست به منابع طبیعی کافی، نیروی انسانی ارزان، سرمایه مادی کافی، نیروی متخصص، حمایت دولت و بازار فروش نیاز پیدا کرد و چون در این کشور تمام آن عوامل در اختیار نبود به یک رشته اقدامات توسعه طلبانه در ملل آسیایی و آفریقایی دست زد . درانگلستان اولین شبکه راه آهن در سال 1825م افتتاح شد، اما اغلب شبکه های راه آهن در دهه 1840 ساخته شد. لکوموتیو بخار باعث ایجاد تحولی در سفر شد. به همین ترتیب پیشرفت های زیادی در انگلستان صورت گرفت وباعث کشاندن انسانها از دهات به طرف شهرها وکاخانجات شد که کارگران زیادی به کارخانجات هجوم آوردند و زندگی کارگران در کارخانجات یک زندگی اسفناک و رنج آور بود که باعث شد در سال 1844م مجلس انگلستان، قانون کار در کارخانه را تصویب کند، این قانون مانع کار کردن کودکان زیر ده سال در کارخانه ها می شد. همچنین قانون کار در معادن هم تصویب شد که مانع کار کردن زنان و کودکان در معادن زیر زمینی می شد. تا قرن نوزدهم، اغلب کشورهای صنعتی قوانین کار کودکان را داشتند. کارگردان، اتحادیه های کارگری را برای مقابله با شرایط بد کاری ایجاد کردند. اما سالها این اتحادیه ها غیر قانونی بودند. انقلاب صنعتی بعد از انگلستان ابتدا کشورهای اروپا و سپس امریکا را گرفت و اکنون سراسر کره زمین را در برگرفته است.

2-   آمریکا: ایالات متحده آمریکا از جمله کشورهایی بود که به سرعت تحت تاثیر انقلاب اروپا قرار گرفت. پیش از این تمامی‌مراکز تولیدی در آمریکا با نیروی اسب کار می‌کردند و استفاده از اسب برای تولید، مشکلات زیادی را برای آنها ایجاد کرده بود ضمن اینکه روند تولید را هم بسیار کند نگه داشته بود. در سال 1812 میلادی بود که جنگی بزرگ بین آمریکا و انگلیس در گرفت و انگلیس که چندین دهه از انقلاب صنعتی را پشت‌ سر گذاشته بود در مقابل کشوری قرار گرفت که توانایی صنعتی و اقتصادی لازم برای دفاع از خود را نداشت. این جنگ که در تاریخ به جنگ تمدن‌ها یا«civil war» معروف است کاملن نشان داد که آمریکا نیاز به تجهیزات پیشرفته و وسایل حمل‌ و‌نقل توسعه یافته در کنار استقلال اقتصادی و صنعتی برای دفاع از خود دارد. بعد از آن بود که اولین جرقه‌های انقلاب صنعتی در آمریکا زده شد و سرمایه‌گذاری دولت برای توسعه فعالیت‌های مطالعاتی و توسعه صنعتی افزایش پیدا کرد. البته در سال‌های یاد شده، دولت آمریکا منابع مالی زیادی نداشت. به دنبال اتمام جنگ و عادی شدن روابط دو کشور آمریکا و انگیس، شماری از دست‌اندرکاران دولتی و صنعتی آمریکا سفری به انگلیس کردند و ضمن بازدید از مراکز مختلف صنعتی این کشور اقدام به خریداری تکنولوژی‌های تازه‌ای کردند که باعث رشد تولید و صنعت در کشور انگلیس شده بود. به دنبال این سفرها بود که نیروگاه‌های آبی‌برای تامین انرژی مورد نیاز واحدهای تولیدی جایگزین اسب شد و آمریکا اولین کارخانه تولید پنبه در دنیا را راه اندازی کرد. البته این کارخانه در اواخر قرن هجدهم یعنی در سال‌های دهه 1780 میلادی راه اندازی شده بود ولی توسعه آن و تبدیل شدنش به یک کارخانه مطرح و بزرگ پنبه به سال‌های دهه 1860 میلادی مربوط می‌شود. سال‌هایی که اولین نشانه‌های انقلاب صنعتی در این کشور نمایان شده بود. بسیاری از اقتصاد دانان و تاریخ دانان معتقدند: از این سال بود که آمریکا سرعت بالای رشد اقتصادی را آغاز کرد و راهی را در پیش گرفت که سبب شد بعد از گذشت دو قرن به بزرگترین اقتصاد دنیا تبدیل شود.

به عقیده تحلیلگران، صنعتی شدن در آمریکا شامل سه مرحله بسیار مهم بود.

اول: توسعه صنعت حمل‌و‌نقل هوایی و دریایی و زمینی که باعث بیشتر شدن ارتباط بخش‌های مختلف کشور و حتی ارتباط گسترده تر آمریکا با دیگر نقاط دنیا شد.

دوم: توسعه انرژی الکتریکی به دنبال اختراع بزرگ و ارزشمند ادیسون.

سوم: توسعه مراحل مختلف صنعتی از قبیل توسعه پروسه‌های پالایشگاهی و تولید کالاهای مختلف صنعتی و مصرفی.

البته در جریان صنعتی شدن آمریکا یا به تعبیر بهتر گذر از یک اقتصاد وابسته و ضعیف به یک اقتصاد صنعتی تحت تاثیر انقلابی‌ که ریشه در انگلیس داشت دولت نقش بسیار مهمی‌ ایفا کرد. دولت آمریکا در این دوران سیاست‌هایی برای حمایت از صنایع داخلی وضع کرده بود و با ارائه کمک‌های مالی بستر لازم برای تحقیق و مطالعه که زمینه ‌ساز اکتشافات و اختراعات بود را فراهم کرد.

 پیامدهای انقلاب صنعتی

انقلاب صنعتی دارای یک سلسه پیامد های مثبت و منفی بود. زمانیکه در انگلستان  به وقوع پیوست این کشور را به یک قدرت صنعتی مبدل ساخت. ساخت اولین پل آهنی در سال ۱۷۷۹، احداث اولین شبکه  راه آهن در سال ۱۸۲۵از جمله نتایج مثبت انقلاب صنعتی در انگلستان می‌باشد. اما در این جریان کارخانه‌های متعدد با دودکش‌های بلند و غلیظ جانشین دهکده‌های سبز و خرم روستایی شدند. شهرهای صنعتی در اطراف این کارخانه‌ها بدون حساب و نقشه بوجود می‌آمدند. این شهرهای کثیف و زشت برای کارگران که پس از دوازده ساعت کار سخت خسته شده بودند ساخته می‌شدند. رشد و گسترش کارخانه‌ها منجر به از بین رفتن جنگل‌ها و فضاهای سبز ،افزایش دود و آلودگی هوا ، بوجود آمدن کوه‌های ذغال و توده فضولات بود. در عصر انقلاب صنعتی، هر اختراع تازه سبب می‌شد که ماشین‌ها ی تازه به جای عده‌ای از کارگران به کار بیفتند و گروهی را بیکار کنند. در نتیجه  بیکار شدن عده‌ای از کارگران فقر و تنگدستی بر آنها چیره شد و به این دلیل مجبور شدند برای سیر کردن خود و خانواده هایشان به گدایی و خوردن پسمانده  غذاهای رستوران‌ها رو بیاورند و در شهر لندن این معضل بسیار چشم گیر تر بود. . در اوایل انقلاب صنعتی مزد کارگران ناچیز بود و برای سیر کردن شکم شان، زنان و کودکان خود را برای کار به کارگاهای ناسالم و خفه می‌بردند، بطوریکه در سال ۱۷۵۰در انگلستان ۱۴درصد کارگران در کارخانجات زیر ۱۴سال بودند، که موجب رشد بی سوادی، ایجاد بیماریهای روحی و روانی در بین این کودکان، فرار عده‌ای از کودکان از کارخانه‌ها و وارد شدن به گروهای خلاف کار و افزایش جرم و جنایت در میان کودکان و نوجوانان از پیامدهای منفی انقلاب صنعتی در انگلستان و مناطق دیگر بود، که در نوشته‌های عده‌ای از نویسندگان انگلیسی از جمله چارلز دیکنز به خوبی قابل مشاهده‌است. انقلاب صنعتی همچنین به تولید کنندگان ثروتمند برای سرمایه گذاری و بازارهایی برای فروش کالاها، بستگی داشت. کارخانه داران بریتانیائی تا حدودی به دلیل گسترش امپراتوری در آن سوی آبها واجد هر دوی این شرایط بودند. تا حوالی سالهای 1840، اغلب کارخانه ها پارچه های بافته شده به شکل لباس یا پارچه تولید می کردند. مقادیر انبوه این پارچه های ارزان قیمت بریتانیایی در سرتاسر دنیا و مخصوصا در هندوستان به فروش می رفت. بریتانیایها قادر بودند تولید خود را به تعداد زیاد افزایش دهند، زیرا که مشتریهای زیادی برای کالاهایشان وجود داشت. انقلاب صنعتی بدون انقلاب کشاورزی نمی توانست روی دهد، همانطور که در بریتانیا همزمان با انقلاب صنعتی، انقلاب در کشاورزی پدیدار شد. روشهای برتر کشاورزی بدین معنا بودند که افراد کمتری قادر به تولید غذای بیشتر بودند. این بدان معنا بود که کارگرانی که در روستاها نیازی به کار آنها نبود، روانه شهرها می شدند چون به کارگران ارزان قیمتی در کارخانه ها نیاز بود. همچنین غذای کافی برای جمعیت شهری وجود داشت. انقلاب صنعتی باعث افزایش بسیار زیاد تولیدات شد بعنوان مثال، در سال 1870م بریتانیا 60 برابر بیش از سال 1800م تولید آهن و نیز بیش از ده برابر افزایش تولید در ذغال سنگ داشت. صنعت آمریکا بعدها رشد یافت، این همان رشدی بود که از قبل پیش بینی شده بود. بعنوان نمونه این کشور در 1870م دست به تولید000 680 تن فولاد زد و این مقدار با افزایشی در حدود پانزده برابری ،‌ در سال 1900م به مرز ده میلیون تن رسید. در طی قرنهای 16-17-18-19 تغییرات زیربنایی در جهان بینی دنیای غرب پدید آمد و به جای بایدها و نبایدها و مقدسات و نا مقدسات- هستی ها و واقعیات و کارکردها و عملکردهای دنیای مدرن جایگزین شد. در سال 1769 زمانیکه ماشین بخار توسط جیمز وات در انگلستان اختراع شد و طلیعه انقلاب صنعتی و تکنولوژی مدرن ظهور کرد از نیروی بخار به عنوان محرکه توان و قدرت بی اندازه برای توسعه صنایع ایجاد شد و تولیدات کوچک و کارگاهی به سرعت تبدیل به تولید انبوه در کارخانجات شد، و بدین ترتیب وسایل حمل و نقل مانند کشتی سازی و راه آهن به وجود آمد. وبعد صنایع مربوط به ساختمان نیز پیشرفت کرد مثل صنعت شیشه سازی در نیمه دوم قرن 18 یا اختراع آسانسور و… یکی از مهمترین تبعات انقلاب صنعتی رشد سریع شهرنشینی بود. از نخستین روزهای انقلاب صنعتی نیاز به متخصصانی که بتوانند از عهده طراحی محصولات مطابق با شرایط تولیدی برآیند احساس شد. در آغاز کار از مهندسان مکانیک و ابزار آلات صنعتی استفاده شد ولی دیدگاه خشک و صنعتی آنها محصولات خشن و بی تناسبی به وجود آورد. صاحبان صنایع پس از آن سفارش طراحی را به معماران برجسته ای که با شرایط تولید صنعتی آشنا بودند دادند که آن هم ثمرات خوبی را در پی نداشت. سرانجام در اواخر قرن 19 با پیشرفت تولید ادوات جنگی و لوازم خانگی متخصصانی تربیت شدند که توانایی عمده آنها فرم دادن به محصولات صنعتی بود. وقتی در سال 1919 والتر گروپیوس مدرسه «باهاوس» را در آلمان تاسیس کرد، طراحی صنعتی تبدیل به یک هنر آکادمیک شد که دوره مقدماتی و پیشرفته داشت. در دوره مقدماتی که حدود 3 سال طول می کشید دانشجویان زیر نظر اساتیدی که متشکل از یک هنرمند و یک صنعت گر بودند به صنعت گر و هنرمندانی نیمه ماهر تبدیل می شدند. دردوره پیشرفته به آنها تعاریف اساسی تری از انسان، فضا و مبانی تئوریک طراحی و صنعت آموزش داده می شد. اما از زمانی شاهد تاثیرات متقابل بین طراحی صنعتی و معماری بوده ایم که  لوکوربوزیه  تحت تاثیر مدیریت علمی و روش شناسی طراحی صنعتی در تولید خودروها شعار خانه به مثابه ی ماشین را ارائه داد. لوکوربوزیه نه تنها خواهان طراحی خانه هایی بود که با تکیه بر علم و تناسبات انسانی مصرف کنندگان باشد بلکه به همین روش خواهان تولید اشیا در کارخانه ها بود که در ضمن توان انبوه سازی را نیز به وجود آورد. ابداعات و اختراعات بشری که در غالب محصولات و لوازم خانگی هر روزه به بازار عرضه می شوند شیوه زندگی را دگرگون کردند و معماران را با چالشی در طراحی بناها به منظور هماهنگی با نیازهای ایجاد شده جدید روبرو ساختند. تقسیم فضا بر اساس شیوه های زندگی نو که استوار بر ماشینیزم بود پلان ساختمانها را از اساس دگرگون کرد محیط خانه ها برای مبلمان و لوازم کلاسیک زندگی نیازمند در نظر گرفتن قسمت هایی بود که بتواند در عین انعطاف پذیری با محصولات جدید هماهنگی نشان دهد. در خانه ها فضاهایی برای پارکینگ و یا محل قرار گیری سیستم های تهویه مطبوع در نظر گرفته شد. از طرفی طراحی صنعتی نیز به دلیل ذات انبوه ساز آن بخصوص در تولید محصولات خانگی و مبلمان تحت تاثیر معماری و شهرسازی قرار گرفت. و طراحانی چون لوییچی کولانی طرحهایی ارائه دادند و محصول امکان فروش و بازاریابی بیشتری پیدا می کرد که در عین ارتباط و هماهنگی با محیط هویت منحصر به فردی داشته باشد . در این نوع تفکر محصول علاوه بر کارکردش عاملی است که فضا را اشغال می کند و باید به ایجاد رابطه با دیگر عوامل موجود در فضا بپردازد و زیر نظر طراح معمار قرار گیرد. و بدین ترتیب طراحی صنعتی در خدمت معماری قرار گرفت و بالعکس.

 نتیجه گیری:

اولین انقلاب صنعتی در بریتانیا بوقوع پیوست، زیرا که این کشور واجد تمامی شرایط لازم مانند: اختراعات جدید، زغال سنگ، آبراه، پول، بازار مناسب و کشاورزی پیشرفته بود. بریتانیا ثروتمندترین کشور دنیا شد زیرا که اولین انقلاب صنعتی در آنجا روی داد. در سال 1850 نیمی از کشتی های اقیانوس پیمای دنیا، متعلق به بریتانیا و نیز طول راه آهن بریتانیا برابر طول تمامی خطوط آهن سرتاسر دنیا بود. ولی کشورهای دیگر نظیر آلمان و ایالات متحده که بعدها انقلاب صنعتی در آنها شروع شد، در اواخر دهه 1880م از لحاظ صنعت از بریتانیا جلوتر بودند.

دو مولفه مهم انقلاب صنعتی در انگلستان، گسترش استعمار اروپایی‌ها در کشورهای آسیایی و آفریقایی و بهره کشی از کارگران در داخل بود. اما ما میتوانیم به مجموعه دگرگونی های فنی، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی که از سال 1750 تا 1850 در انگلستان به وجود آمد و به کشورهای دیگر راه یافت، انقلاب صنعتی نامیم. می توان گفت در این مدت اقتصاد وابسته به کشاورزی و صنایع دستی به اقتصاد وابسته به صنعت و تولیدات ماشین تبدیل شد. به عبارت دیگر به تدریج نیرو و کار ماشین جای نیروی کار انسان و حیوانات بارکش را گرفت. پیش از انقلاب صنعتی، حدود 90 درصد مردم در روستاها زندگی می کردند و به کشاورزی و کارهای دستی روستایی مشغول بودند. در شهرها هم کارگاه های کوچک وجود داشت. در بعضی جاها هم از نیروی باد و آب استفاده می شد. انقلاب صنعتی به دنبال استفاده عملی از یافته های علمی نیز ثروت و سرمایه های هنگفتی که از مستعمرات به انگلیس منتقل می شد، در آن کشور به وجود آمد. انگلیس از معادن زغال سنگ و آهن بسیار غنی بهره می برد و همین دو ماده اساسی سبب تولید فرآورده های صنعتی فراوانی شد که پیشرفت بازرگانی و اختراع وسایل حمل و نقل و سود سرشار کارخانه داران را در پی داشت. اختراع ماشین ریسندگی و بافندگی، ماشین بخار، لوکوموتیو بخاری و موتورهای الکتریکی در حمل و نقل، کشاورزی و روابط اجتماعی دگرگونی هایی وسیع به وجود آورد. دامنه ی این تغییرات ابتدا کشورهای اروپا و سپس امریکا را گرفت و اکنون سراسر کره زمین را در برگرفته است. تاریخ دان کلود فولن می نویسد: «انقلاب صنعتی پدیده ی مستمری است که در جلوی چشمان ما جریان دارد، ما باید در یابیم که این فرایند که آغاز شد هیچ حد و مرزی نمی شناسد». در بخش هایی از آسیا، آمریکای جنوبی و آفریقا انقلاب صنعتی تازه باید آغاز شود. این کشورهای توسعه نیافته، مشهور به جهان سوم، از تاریخی رنج می برند که در آن در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم کشورهای  اروپایی و ایالت متحده از آنها به عنوان منابع مواد خام استفاده کردند. کشورهای صنعتی شده احتمالن فعالانه از پیدایش صنعت داخلی در جهان سوم جلوگیری کردند چون نمی خواستند رقبا منافع مورد نیاز کارخانه های خودشان را از دست آنها خارج کنند. طی دو قرنی که از آغاز انقلاب صنعتی در دنیا می‌گذرد جمعیت کره زمین تقریبا 6 برابر شده است در حالی‌که درآمد سرانه در دنیا بیش از 10برابر شده است و این نشان از ثروتمند تر شدن مردم و به دنبال آن مصرف محور تر شدن جوامع دارد.

 منابع:

1-   انقلاب صنعتی، جیمز آ. کوریک؛ ترجمه مهدی حقیقت خواه

2-   انقلاب صنعتی، ت، س، اشتن؛ ترجمه احمد تدین

3-   روزنامه وال استریت ژورنال/(Wall Street Journal) /36

4-   سایت امریکن هیستوری(American History)

5-   سایت دانشگاه ییل (Yale University)

6-   مبانی و مفاهیم معماری معاصر غرب، دکتر وحید قبادیان، فضا – زمان – معماری

7-   مجله رایانه معماری و ساختمان شماره چهارم زمستان 83

نویسنده و تهیه کننده مقاله: (صدیق فرمند)